Το σχέδιο ενός παιδιού αποτελεί ένα ποιοτικό και πολύ χρήσιμο εργαλείο, προκειμένου να παρατηρήσουμε και να αξιολογήσουμε χαρακτηριστικά και πτυχές της προσωπικότητάς του, αλλά και έναν πολύτιμο οδηγό για τις σκέψεις και τα συναισθήματα που αυτό βιώνει.

Μέσα από αυτό, το παιδί μας αφηγείται την προσωπική του «ιστορία», μας εξομολογείται τους φόβους του, εκείνα που αγαπά καθώς και τη μορφή των σχέσεων που αναπτύσσει με τους «σημαντικούς άλλους».

Οι ερευνητές έχουν καταλήξει οτι η μορφή και η ποιότητα του παιδικού σχεδίου διέπεται από 9 βασικά εξελικτικά στάδια:

1) Περίοδος της κακογραφίας και των κηλίδων
Στη φάση αυτή το παιδί σχεδιάζει χωρίς συγκεκριμένη πρόθεση και δεν αντιλαμβάνεται πλήρως τη σχέση μεταξύ χειρονομίας και αποτελέσματος.

2) Πριν από τα 2 έτη
Μουντζουρώνει το χαρτί χωρίς να απομακρύνει το χέρι του από αυτό. Η μουντζούρα του τείνει σιγά σιγά να πάρει ένα σχήμα κυκλικό ή ωοειδές.

3) Στο 2ο έτος
Επιθυμεί να σχεδιάσει κάτι συγκεκριμένο και συνδέει την αναπαράσταση του με το «πραγματικό» αντικείμενο που έχει στο μυαλό του (τυχαίος ρεαλισμός).

4) Στο 3ο έτος
Προσπαθεί να μιμηθεί και αναπαράγει το σχέδιο του ενήλικα (αποτυχημένος ρεαλισμός).

5) Γύρω στα 5 έτη
Ζωγραφίζει μικρά ανθρωπάκια με συγκροτημένο τρόπο (ολοκληρωμένα μέλη του σώματος και πρόσωπο), καθώς στο στάδιο αυτό επιθυμεί να αναπαραστήσει όχι κάτι ορατό ή απτό της δεδομένης στιγμής, αλλά κάτι που ήδη ξέρει και φαντάζεται (διανοητικός ρεαλισμός).

6) Στο 6ο έτος
Το παιδί ξεκινά να ντύνει το ανθρωπάκι του και πολλές φορές το ταυτίζει με κάποιο πρόσωπο του στενού του περιβάλλοντος (οικογενειακό πρόσωπο, δάσκαλο κτλ).

7) Αμέσως μετά την είσοδο στο δημοτικό
Το σχέδιο του παιδιού διανθίζεται με λόγια και φαντασία, το ίδιο περιγράφει επακριβώς αυτό που αναπαριστά η ζωγραφιά του.

8 ) Στις πρώτες τάξεις του δημοτικού
Το παιδί εμπλουτίζει κατά πολύ το σχέδιο του και κυρίως με κίνηση, αναπαριστά αντικείμενα και πρόσωπα με αρκετή ακρίβεια και πιστότητα (συγκεκριμένος ρεαλισμός).

9) Μετά το τέλος του δημοτικού
Περνάμε σε ένα πιο «αφαιρετικό» στάδιο. Το παιδί ζωγραφίζει με κύριο εργαλείο του τη φαντασία, δεν απεικονίζει πλέον μόνο τα όσα βλέπει ή μόνο τα όσα γνωρίζει.

Θεωρητικά, τα εξελικτικά στάδια είναι τα ίδια για όλα τα παιδιά που βρίσκονται σε παρόμοιο ηλικιακό φάσμα. Δεδομένης όμως της διαφορετικότητας κάθε προσωπικότητας, αλλά και των διαφορετικών βιωμάτων και ερεθισμάτων που παρέχονται στο κάθε παιδί, είναι απόλυτα λογικό κάποια παιδιά να αποκλίνουν είτε λιγότερο, είτε περισσότερο από αυτά τα στάδια.

Αυτό που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι πρέπει να δίνουμε τις ευκαιρίες σε ένα παιδί να εξελίξει τις δυνατότητές του στο έπακρον ακόμα κι αν αυτό βρίσκεται σε πολύ μικρή ηλικία. Η ενασχόληση του παιδιού με χρώματα, λαδομπογιές, χαρτιά και γενικότερα με την όλη διαδικασία της ζωγραφικής αποτελεί την καλύτερη ευκαιρία να αναπτύξει ένα πλήθος ικανοτήτων, όπως η λεπτή κινητικότητα, ο οπτικοκινητικός συντονισμός, απτικές και αισθητηριακές ικανότητες, αλλά και την καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης και φαντασίας του – και φυσικά αποτελεί την καλύτερη ευκαιρία για την προσχολική του προετοιμασία.